Süper Lig’in Yayın İhalesinin Tarihçesi... ‘Havuz sistemi’ Nedir?
Türk futbolunun önümüzdeki 5 yılını belirleyecek yayın ihalesinde süreç bugün tamamlanıyor. İlk turda teklifler saat 14.00’e kadar TFF’ye iletilecek. Önümüzdeki 5 yıl boyunca kulüplerin gelirleri de böyle belirlenmiş olacak. Yaklaşık 28 yıl önce başlayan havuz sisteminin dünü ve bugünün araştırdık.
1994’te havuz sistemi başladı
1994 yılında başlayan havuz sistemi ise yaklaşık 30 yılda dünya modellerine yaklaştı. Ancak gelinen noktada Avrupa’nın çok ama çok gerisinde seyrediyor. Biz de bugün saat 14.00’te sona erecek olan yayın ihalesi ile ilgili olarak geçmişten günümüze bu alandaki gelişmeleri araştırdık.
30 yıllık hikaye
TV hakları futbolun endüstrileşmesindeki en önemli araç olarak egemenliğini hala sürdürüyor. 1994 yılında yapılan ilk ihaleyi 5 farklı yayıncı kuruluş kazanmış ve kulüpler 7.2 milyon dolar kasaya koymuştu.
4 sezon 40 milyon dolar
Bu rakam iki yıl sonra 23 milyon dolara çıktı. Ancak bu alanda dönemin şifreli TV kanalı Cine5 tüm maçları aldığını duyurmuş ve kulüplere de yıllık 40 milyon dolar ödemeyi taahhüt etmişti. Tam 4 sezon boyunca maçlar Cine5 ekranlarında yer almıştı. İki yıl boyunca ise Teleon maçların yayın hakkını üstlendi.
21 yıldır Digitürk’te
Bu tarihten sonra yapılan her ihaleyi ise Digiturk kazanacaktı. Patronu değişse bile Süper Lig 2001’den beri yani tam 21 yıldır Digiturk’ün egemenliğinde yer aldı.
Şimdi dijital haklar zamanı
Televizyonun endüstriyel futbolun emrine verdiği naklen yayınlar ve dijital olanaklar, aynı zamanda futbol endüstrisinin en üst noktada kendisini yeniden üretmesine olanak sağlayacak yeni futbol ekonomisinin de doğumuna neden oldu.
İnsanlara meta olarak ulaşıyor
Bu sayede giderek endüstriyel bir kimliğe kavuşup, kendi kültürünü ve ekonomisini yaratmasını bilen futbol, günümüzde üç milyar insana aynı ilgi ve yoğunlukta bir meta olarak bu şekilde ulaşabiliyor; kendi üretim ilişkilerini global bazda bu sayede eşzamanlı kurabiliyor.
Yeni futbol ekonomisi
Bu bağlamda naklen yayınlar ve dijital platformlar, bir yandan yeni futbol ekonomisinde, sermaye birikiminin en temel dinamiklerinden birisi haline gelirken; diğer yandan da futbol kulüplerinin en önemli gelir kaynaklarından birisi olmayı devam ettiriyor.
Dijital haklar yeni yayın ihalesinin bel kemiği
Ancak günümüz futbolunda en önemli konuların başında dijital haklar geliyor. Bu durum yeni yayın ihalesinin de adeta bel kemiği konumunda.
Yıllar itibarıyla yayın ihaleleri ve kazanan kuruluşlar
Yıllar Yayıncı Kuruluş İhale bedeli (milyon $)
----------------------------------------------------------------------------
· 1994-95 sezonunda Cine5/ATV/ShowTV/Kanal D/TGRT yayın hakları için yıllık 7.2 milyon dolar verdi.
· 1995-96 sezonunda yeni ihale yapıldı ve Cine5/ATV/ShowTV/Kanal D/Star TV toplamda 23 milyon dolar ödeme yaptı.
· 1996-97 sezonunda haklar Cine5’e geçti ve şirket yıllık 40 milyon dolar ödedi.
· 1997-98 sezonunda yine hakları Cine5, 45 milyon dolar karşılığında kazandı.
· 1998-99 sezonunda maçların hakları son kez 55 milyon dolara Cine5’e geçti.
· 1999-2001 sezonunda ilk kez Teleon maçların yayın hakkını 120 milyon dolar karşılığında aldı.
· 2001-2004 arasında ilk kez Digitürk ile başlayan yayın hakları süreci yıllık 130 milyon dolara ulaştı.
· 2004-2008 yıllarında ise Digitürk-TRT ortaklığı yıllık 177 milyon dolara ihaleyi kazandı.
· 2008-20210 yıllarında bu rakam 140 milyon dolar oldu.
· 2010-2014 arasında yapılan ihalede rakam 321 milyon dolara çıktı ve yine Digitürk maçları yayınladı.
· 2014-2016 sezonlarını kapsayan ihalede de Digitürk’ün oldu ve rakam yine 321 milyon dolarda kaldı.
· 2017-2022 arasında ise rekor ihalede toplam yıllık tutar 500 milyon dolar oldu. Ancak yıllar itibarıyla kur sabitlemeleri nedeniyle bu rakam 190 milyon dolara kadar geriledi.