H1N1| Hangi hastalık kaç can aldı? İspanyol gribi...

SARS Virüsü

Şiddetli akut solunum yolu sendromu (İngilizce: severe acute respiratory syndrome, kısaca SARS), insanları etkileyen, şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsünün (SARS-CoV) neden olduğu solunum yolu sendromudur. Kasım 2002 ve Temmuz 2003 tarihleri arasında Hong Kong'da başlayan SARS salgını neredeyse pandemik hale gelmiş ve dünya çapında 8422 vaka ve 916 ölüm görülmüştür. Dünya Sağlık Örgütü ölüm oranını %10,9 olarak açıklamıştır.Haftalar içinde SARS erkeni 2003 yılının başlarında Hong Kong'dan 37 ülkede yayılmıştır. DSÖ'nün bildirdiğine göre SARS hastalığının fatalite hızı; 24 yaş ve daha gençlerde %1 altında, 25 - 44 yaş arası %6, 45 - 64 yaş arası %15, 65 yaş ve üzerinde %50 olarak görülmektedir. Karşılaştırma için, İnfluenza'dan ölüm hızı yaklaşık %0,6 (özellikle yaşlılarda) dolaylarındadır. Ancak yeni suşların şiddetli salgınları durumunda % 33 gibi yüksek değerlere de çıkabilir. SARS hastalığı 2016 yılında sadece Ukrayna'da 319 kişinin yaşamını yitirmesine sebep oldu.

H1N5 (kuş gribi)

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), en son Mısır'da bir kadının ölümüne neden olan kuş gribinin tüm dünyaya yayıldığını belirtti.  İlk kez Asya'da 2003'de ortaya çıkan, çok bulaşıcı H5N1 virüsü geçen yıl hızla yayıldı. Kuş gribinin ortaya çıkması ve yayılmasının seyri ile hastalıkla mücadele ise tüm dünyaya yayılmış durumdaydı. 2003'de Hollanda'da H7N7 virüsünün yol açtığı bir kuş gribi salgını
sonucu ülkedeki kümes hayvanlarının yaklaşık üçte biri, yani 30 milyondan fazlası
itlaf edildi. 2003'den bu yana tüm dünyada kuş gribinden 167 insan öldü. Kuş
gribinden insan ölümleri yaşanan ülkeler ise şunlar: Azerbaycan, Çin, Endonezya,
Irak, Kamboçya, Mısır, Nijerya, Tayland, Türkiye ve Vietnam. Ölenlerin çoğu
çocuklar ve gençlerdi. 

Belçika'da aynı virüs nedeniyle 2,7 milyon, Almanya'da 400 bin kümes hayvanı telef edildi.

Domuz Gribi

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) dünyada her yıl 290 bin ila 650 bin arasında influenza ilişkili ölüm görüldüğünü rapor etmektedir. Hastalık özellikle gebelerde, 5 yaş altı çocuklarda, 65 yaş ve üzeri kişilerde, kronik hastalığı (kalp, akciğer, böbrek, karaciğer, metabolik veya hematolojik) olanlarda ve immün yetmezliği olanlarda ağır seyretmektedir. 

Türkiye'deki ilk Domuz Gribi vakası, 16 Mayıs 2009 tarihinde ABD'den İstanbul'a gelen bir turistte tespit edilmiştir. Bakan Akdağ, “domuz gribi” bulunduğu tespit edilen ABD vatandaşının 6 kişilik ailesi ile İstanbul'a geldiğini, aynı uçakta 166 yolcu bulunduğunu ve bunlardan 96'sının İstanbul'da kaldığını bildirdi. Mayıs ayının son ve Haziran ayının ilk günlerinde İstanbul, İzmir ve Ankara'da 3 yeni vaka bildirilmiştir.

Pandemik H1N1 virüsü sebebi ile ilk ölüm 25 Ekim 2009 tarihinde gerçekleşmiştir. Kimliği verilmeyen 29 yaşındaki bir genç ağır zatürre sebebiyle hastaneye kaldırılmış ve H1N1 virüsü sebebiyle ölümü gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

Domuz gribinden dolayı dünyada belirlenen toplam ölümün 10 binin üzerinde olduğu açıklandı

Mers

2012'den 31 Ağustos 2019'a kadar, dünya genelinde DSÖ’ye bildirilen laboratuar onaylı toplam MERS-CoV enfeksiyonu vaka sayısı, 850 ölüm dahil 2.464’tür. Küresel rakam, bugüne kadar Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri (UST 2005) kapsamında Dünya Sağlık Örgütü'ne rapor edilen laboratuar onaylı toplam vaka sayısını yansıtmaktadır. Toplam ölüm sayısı, DSÖ'nün etkilenen üye devletlerin takibi ile bugüne kadar farkında olduğu ölümleri içermektedir.

Veba Hastalığı

Veba hastalığı ilk defa İpek Yolu vasıtasıyla Anadolu’ya oradan da Avrupa’yı ulaşmış, bilinen en korkunç salgın hastalıktı. Avrupa’yı üç dalga halinde vuran veba, ilk defa 6'ncı yüzyılda ortaya çıkmıştı ve adına Jüstinyen denilmişti. Veba hastalığının en ağırı ise , 14'ncü yüzyılda ortaya çıkararak Avrupa kıtasının üçte birinin ölümüne sebep olmuştu. 6'ncı yüzyılda ortaya çıkan vebanın doğru teşhisi yanlış yöntemler ve dini açıklamalar sebebiyle 1.300 sene gecikmiş; ancak 19'ncu yüzyılda hastalığın doğru teşhisi yapılabilmişti. Hastalığın en büyük nedeni olarak su kuyularını zehirlediği düşünülen Yahudiler gösterildi. Yahudilerin dışında bu hastalığın sebebi cadılar, büyücüler ve hortlaklarla da açıklanmaya çalışıldı. Veba hastalığının devamı niteliğindedir. 1347-1351 yılları arasında Avrupa'da büyük yıkıma yol açan veba salgınıdır. Asya'nın güney batısında başlayarak 1340'lı yılların sonlarında Avrupa'ya ulaşmıştır. Salgına Yersinia pestis adı verilen bir bakterinin yol açtığı düşünülmektedir. Marsilya'da 1720- 22 yılları arasında görülen bu salgın diğer görülen yerlere göre etkileri daha ağır olmuştur. Bu neden Büyük Marsilya salgını denmiştir. Salgın Orta Doğu, Hindistan ve Çin de dahil olmak üzere 75-200 milyon kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır. Devam niteliği olarak görülen diğer ismi ise Büyük Marsilya Salgını(1720-1722)'dır.

Chrisomes

Bu hastalık 20. yüzyıla kadar birçok ülkede binlerce insanın ölümüne yol açtı. Daha çok küçük bebeklerde görüldüğü için, İngilizce bu hastalığa, bebeklerin vaftiz elbisesi anlamına gelen krisom (Chrisome) adı verildi. Bu hastalığa sahip olan bebekler genelde 1 ay içerisinde hayatını kaybediyordu. İnsanlık tarihini saran bu hastalık ise 100 binlerce insanın canına mal oldu. Çaresi asırlar sonra bulunmasına rağmen ölümlerin bu hastalıkla olduğunu bir türlü açıklanmadı.

Ebola virüsü hastalığı (EVD)

Ebola ilk olarak 1976 yılında Sudan’ın Nzara ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin Yambuku kentlerinde eş zamanlı 2 salgına yol açmıştır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülen salgının Ebola Nehri yakınında bir köyde meydana geldiğinden hastalığa bu isim verilmiştir. Daha çok sahra altı batı Afrika ülkelerinde (Gine, Siera Leona, Liberya) son olarak Nijerya’da görülmüştür. 22.08.2014 tarihi itibarıyla 2615 vaka görülmüş bu hastalardan 1427 kişinin ölümüne neden olmuştur. Virüs, enfekte olmuş bir hayvanın (genellikle maymunlar veya meyve yarasaları) kan veya vücut sıvıları ile temas sonucunda bulaşabilir. Doğal ortamda hava yoluyla yayıldığı belgelenmemiştir.

Ağustos 2018'de başlayan Ebola salgınının bittiğinin ilan edilmesine yakın yeni vakaların görüldüğü Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC), Ebola nedeniyle 4 kişi hayatını kaybetti.

Zika virüsü (ZIKV)

İnsanlara sivrisineklerden ve cinsel yoldan geçer ve Zika ateşi veya Zika hastalığı olarak bilinen hastalığa neden olur. Daha önce maymunlarda görülen virüs, ilk kez Nijerya'da bir insanda tespit edildi. Gebe kadınlara bulaştığında bebeklerde anomaliler görülmesine yol açar. Zika ile doğan bebeklerin kafaları normalden 31.5-32 santimetre daha küçük olur ve beyin fonksiyonlarında bozukluklar olur. Dünya Sağlık Örgütü'nün açıklamasına göre hastalık Şili hariç tüm Güney Amerika ülkelerine yayılmıştır. Latin Amerika ve Karayipler'de birçok ülkede de etkili olan virüs, örneğin Kolombiya'da 13 bin 500 kişide görülmüştür. Stockholm'daki Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi'nden bir bilim insanı, Almanya ve İngiltere'de de Zika virüsü vakalarına rastlandığını söylemiştir.

Başlıca belirtileri:

• Ateş
• Baş ağrısı
• Gözlerde kızarma
• Kusma
• Döküntü
• Kas ve eklem ağrısı

HIV AIDS

1981 yılında karşımıza çıkan AIDS günümüze kadar geldi ve henüz tedavisi bulunmadı. Bugüne kadar 25 milyondan fazla kişinin ölümüne sebep oldu. HIV virüsü sebebiyle vücudun bağışıklık sistemi çöküyor, bu hastalığa yakalanan kişi kaptığı çok basit bir enfeksiyon yüzünden bile hayatını kaybedebiliyor. Tedavisi halen bulunamayan AIDS dünyanın en ölümcül hastalığı.

İspanyol Gribi

İspanyol Gribi 1918 ve 1919 yılları arasında dünyayı alt üst etti. 1.5 sene içinde o dönem dünyada yaşayan nüfusun yarısı nüfusun yüzde 5'ine denk gelen 100 milyon kişi bu salgın yüzünden hayatını kaybetti.

İlk kez 11 Mart 1918'de New Mexico eyaletinde tespit edildi.Salgın 1918 Eylül-Kasım aylarında zirve noktasına ulaşmış ve Türkiye dahil tüm dünya ülkelerini etkiledi. Hindistan'da 17 milyon kişi, yani ülke nüfusunun %5'i bu hastalıktan ölmüştür.

Sıtma

İlk defa  Antik Mısırlılar'da görüldü.  Ancak günümüzde tedavisi mümkün olmasına rağmen hala devam etkisini göstermekte yılda beş milyon kişi sıtmadan hayatını kaybetmektedir.

Rusya'da I. Dünya Savaşı'ndan sonra 5 milyon hastadan 60.000'i öldü.

1934'te Seylan'da 3 milyon sıtmalının 100.000'i yaşamını yitirdi. Amerika'daki ilk salgın 1938'de Brezilya'da vuku buldu ve 100.000 hastanın 14.000'i öldü

Salgın, 1942'de Nil Vadisi'ne kaydı ve Mısır'da 12.000 kişiyi öldürdü.

Daha sonra Etiyopya'da 15.000 ölü bıraktı. 1963'te Haiti'de 75.000 kişinin ölümüne sebep oldu.

Çocuk felci

1916'da, ABD'de büyük felaket olan çocuk felci çıktı.. New York City'de başlayıp her yere yayılan bu hastalık, bir yıl içinde toplam 27.000 kişinin sakat kalmasına, 6.000 kişinin de ölmesine neden oldu.

WHO, 1994 yılında bu hastalığın Amerika kıtasında tamamen yok olduğunu açıkladı. 2000 yılında Batı Pasifik bölgesi, 2002 yılında da Avrupa kıtasında hastalıktan kurtulmayı başardılar. 2013 yılına geldiğimizde, çocuk felci hastalığının salgın olarak görüldüğü ülke sayısı üçe indirildi: Nijerya, Pakistan ve Afganistan.

Kolera hastalığı

1991 yılında görülen kolera hastalığından dolayı 12 bin kişi hayatını kaybetti.1817′de Japonya'da, 1826′da Moskova'da, 1831′de Berlin'de, Paris'te ve Londra'da salgınlar yapmıştır. Sonrasında Londra'dan göçmenlerle Kanada'ya ulaşan salgınlar birçok insanın ölümüne neden olmuş, ve ardından 1892 yılında Hamburg'da sıçramıştır.

Sarı Humma

Sarı humma da sıtma gibi sivrisinek ısırığıyla insandan insana bulaşıyor. 

Belirtileri;

Ateş

Baş ve kas ağrısı

Sırt ağrısı

Kusma ve titreme 

Napolyon, 33 bin kişilik ordusunu Kuzey Amerika'daki Fransız arazilerine gönderdiğinde, sarı humma 29 bin askerini öldürmüştü.

Çiçek Hastalığı

Çiçek hastalığı vakası 26 Ekim 1977’de Merka, Somali’de teşhis edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1980 yılında çiçek hastalığının kökünün kazındığını ilan etmiştir. Hastalığın yok edilmesi dünya çapında bir aşılama programı ve 200 yıldan uzun bir zaman almıştır. İlk çiçek hastalığı aşılaması, 1796’da Edward Jenner tarafından yaıplmıştır.

Hastalık, 18. yüzyılda toplamda her sene ortalama 400.000 kişiyi öldürdü. Hastalığa yakalanan yetişkinlerin %20-60 arası, çocukların ise %80'i hayatını kaybetti. 20. yüzyıldaki ölümler ise akıl almaz düzeydedir. 1950'lere gelindiğinde her sene 50 milyon insan hastalığa yakalanmaktaydı. Sadece 1967 senesi içerisinde, Dünya Sağlık Örgütü'nün sayılarına göre 15 milyon insan hastalığa yakalandı. Bunlardan 2 milyonu aynı sene içerisinde öldü. 

Çaresi bulunana kadar en fazla hastalığa yakalanan ve en fazla ölümlere sebep olan hastalıklardan birisi olarak tarihe geçti. Günümüzde ihmal dışında ölümlere sebebiyet vermiyor. Dikkat edilmesiyle hastalıktan kurtulmak çabuk oluyor. Dikkat edilmediği taktirde ölümlere yol açıyor.

Ölüm Oranı

Yıllık Ölüm Sayısı

Yıllık ölen sayısı

1500 öncesi

1500-1699

18. yüzyıl

19. yüzyıl

19 Yüzyıl

20. yüzyıl

21. yüzyıl2

görsel: wikipedia

Fahrettin Koca: 100 YIL ÖNCE dünya bir salgın yaşadı. İspanyol Gribi salgınında tahminen 50-100 Milyon can kaybı oldu. Hastalığa yol açan H1N1 virüsü, bugünkü Koronavirüsle aynı şekilde bulaşıyordu. Sizce, can kaybı neden I. Dünya Savaşındakinden bile fazlaydı? Üzerinde düşünmeye değer bir soru.