İstanbul Sözleşmesi nedir, maddeleri neler? İstanbul Sözleşmesi neden feshedildi?

İstanbul Sözleşmesi'nin 10 yıllık serüveni

Temel olarak "kadına şiddet" ve "aile içi" temalara yoğunlaşan İstanbul Sözleşmesi, 2011 yılında taslak haline getirilip; 2012 yılında Resmi Gazete'de kabul edildiğine dair yayın yapılmıştı. 10 yıl süreyle farklı şekillerde gündeme gelen İstanbul Sözleşmesi, bugün resmi olarak Türkiye'deki geçerliliğini yitirdi. 2011 yılında hazırlanıp, 2012'de Resmi Gazete'de yayımlanan sözleşme; 2014'te tedavüle sokulmuştu. İstanbul Sözleşmesi, totalde 12 farklı bölüm ve 81 farklı maddenin bütünüydü. 

İstanbul Sözleşmesi feshi metni

Bugün yayınlanan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzalı Resmi Gazete duyurusunda, İstanbul Sözleşmesi feshi şu sözlerle kaleme alındı,

"Türkiye Cumhuriyeti adına 11/5/2011 tarihinde imzalanan ve 10/2/2012 tarihli ve 2012/2816 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan 'Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi'nin Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedilmesine, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 3'üncü maddesi gereğince karar verilmiştir."

İstanbul Sözleşmesi nedir, maddeleri neler?

İstanbul Sözleşmesi'nin 30 sayfalık dökümünde yer alan giriş metninde; sözleşmenin usulü ve detayları şu şekilde belirtiliyor;

• Kadınları her türlü şiddete karşı korumak ve kadına karşı şiddeti ve aile içi şiddeti önlemek, kovuşturmak ve ortadan kaldırmak;
• Kadına karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve kadınları güçlendirmek de dahil olmak üzere, kadınlarla erkekler arasında önemli ölçüde eşitliği yaygınlaştırmak;
• Kadına karşı şiddet ve aile içi şiddetin tüm mağdurlarının korunması ve bunlara yardım edilmesi için kapsamlı bir çerçeve, politika ve tedbirler tasarlamak;
• Kadına karşı şiddeti ve aile içi şiddeti ortadan kaldırma amacıyla uluslararası işbirliğini yaygınlaştırmak;
• Kadına karşı şiddet ve aile içi şiddetin ortadan kaldırılması için bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesi maksadıyla kuruluşların ve kolluk kuvvetleri birimlerinin birbiriyle etkili bir biçimde işbirliği yapmalarına destek ve yardım sağlamak. 

İstanbul Sözleşmesi 4. Madde, "Haklar..."

• Ulusal anayasalarında veya ilgili diğer mevzuata kadın erkek eşitliği ilkesini dahil edecek ve bu ilkenin uygulamada gerçekleştirilmesini temin edeceklerdir;
• Yerine göre, yaptırımların uygulanması yolu da dahil olmak üzere, kadınlara karşı ayrımcılığı yasaklayacaklardır;
• Kadınlara karşı ayrımcılık yapan yasa ve uygulamaları yürürlükten kaldıracaklardır.

İstanbul Sözleşmesi 36. Madde, "Tecavüz, ırza geçme, cinsel şiddet..."

Taraflar aşağıdaki kasten gerçekleştirilen eylemlerin cezalandırılmasını sağlamak üzere gerekli yasal veya diğer tedbirleri alacaklardır:

• Başka bir insanla, rızası olmaksızın, herhangi bir vücut parçasını veya cismi kullanarak, cinsel nitelikli bir vajinal, anal veya oral penetrasyon gerçekleştirmek;
• Bir insanla, rızası olmaksızın, cinsel nitelikli diğer eylemlere girişmek;
• Başka bir insanın, rızası olmaksızın, üçüncü bir insanla cinsel nitelikli eylemlere girmesine neden olmak. 

İstanbul Sözleşmesi 38. Madde, "Kadın sünneti"

• Kadının labia majora, labia minora veya klitorisinin tümünün kesilip çıkartılması, labia majoranın kenarlarının birleştirilmesi veya başka türlü bir kesmeye tabi tutulması;
• Bir kadını a fıkrasına belirtilen eylemlerden birine maruz kalmaya zorlama veya bu eylemleri bir kadına yaptırmak;
• Bir genç kızı a bendinde belirtilen eylemlerden herhangi birine teşvik etmek, zorla maruz bırakmak veya bunları bizzat kendisine uygulatmak

İstanbul Sözleşmesi Madde 46, "Cezayı ağırlaştırıcı koşullar"

Taraflar, aşağıdaki koşulların, bu koşulların söz konusu suçun halihazırda temel unsurlarını oluşturmadığı hallerde, iç hukukun ilgili hükümlerine uygun olarak, bu Sözleşmede belirlenen suçlarla ilgili olarak verilecek cezanın belirlenmesinde ağırlaştırıcı koşullar olarak göz önünde bulundurulabileceğini temin etmek üzere gerekli yasal veya diğer tedbirleri alacaklardır:

• a suçun, iç hukukun kabul ettiği eski veya mevcut bir eşe veya birlikte yaşanan bireye karşı, aile fertlerinden biri tarafından, mağdurla birlikte ikamet eden biri tarafından veya yetkisini suistimal eden biri tarafından işlendiği hallerde;
• b suçun veya suçların mükerrer olarak işlenmesi halinde;
• c suçun belirli şartlar nedeniyle hassas konuma gelmiş bir bireye karşı işlenmesi halinde;
• d suçun bir çocuğa karşı veya çocuğun huzurunda işlenmesi halinde;
• e suçun iki veya daha fazla insan tarafından birlikte hareket ederek işlenmesi halinde;
• f suçtan önce veya suçun işlenmesi esnasında çok aşırı düzeylerde şiddet uygulanmış olması halinde;
• g suçun silah kullanarak veya silah tehdidiyle işlenmiş olması halinde;
• h suçun mağdura ağır fiziksel veya psikolojik zarar vermesi halinde;
• i Failin daha öncede de benzer suçlardan hüküm giymiş olması halinde.

İstanbul Sözleşmesi Madde 53, "Engelleme veya koruma emirleri"

Taraflar bu Sözleşme kapsamındaki her türlü şiddet mağdurlarının uygun engelleme veya koruma emirlerinden yararlanmasını temin edecek gerekli yasal veya diğer tedbirleri alacaklardır.

2 Taraflar 1. fıkrada sözü edilen engelleme emirlerinin aşağıdaki niteliklere sahip olmasını temin etmek üzere gerekli yasal veya diğer tedbirleri alacaklardır:

• Söz konusu emirler mağdurun derhal korunmasını sağlayacak ve mağdura gereksiz finansal veya idari yük getirmeyecektir;
• Belirli bir süre için veya bu süreyle ilgili bir değişiklik yapılıncaya veya yürürlükten kalkıncaya kadar verilecektir;
• Gerektiğinde derhal yürürlüğe (ex parte) girecektir;
• Diğer yargı süreçlerinden bağımsız olarak veya bunlara ilaveten verilebilecektir;
• Daha sonra başlatılabilecek yargı süreçlerine dahil edilmesi mümkün olacaktır