Olmuyorsa zorlamayacaksın! Türkiye Kupası'nda ne istediler, ne oldu?
Türk futbolunun en büyük problemlerinden bir tanesi de Türkiye Kupası. Yıllardır federasyon ve yayıncı kuruluşun elinde oyuncak haline gelen kupa bugün tüm cazibesini yitirmiş durumda. Peki dört büyükleri yarı finale çıkarmak üzerine kurulu bu sistem gerçekten istenileni verdi mi? Kupada kaç derbi izledik? İşte karşınızda bir Türkiye Kupası analizi. Mert Elam yazdı...
Anlaşılan İngilizler bu işi bilmiyor. Halbuki bizi örnek alsalar, seri başı sistemini getirip, üstüne bir de maçları seri başı takımların sahalarında oynatsalar hiç böyle bir tabloyla karşılaşırlar mıydı? Yazık. Bir de kendilerini dünyanın en iyi ligi diye tanıtıyorlar. Olacak iş değil.
Yeteri kadar gülüp eğlendiysek yavaştan asıl konuya geçiş yapalım.
Ziraat Türkiye Kupası’nda mevcut statü favorileri kayırıp onların yarı final/finale kadar sorunsuz bir şekilde ilerlemeleri üzerine kurulu. Yayıncı kuruluşun amacı en çok şampiyonluk yaşayan takımların (Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş, Trabzonspor) yarı finalde karşı karşıya gelmesi. Hatta en çok Galatasaray-Fenerbahçe finalini istediklerini tahmin etmek güç değil.
Peki istedikleri senaryo şu ana kadar kaç kez gerçekleşti? Ya da ezeli rakipler en erken hangi turda birbirilerine rakip oldular? Ben merak ettim ve sizler için araştırdım. (İşbu araştırma 1999-00 sezonu ve sonrasını kapsamaktadır.)
Finallerde sadece 5 derbi!
O günden bugüne oynanan 21 kupa sezonunda sadece 5 final (5/21) derbilere sahne oldu. Bunlardan sonuncusu 2016 yılında geldi. Mesela 2017’de dört büyüklerden hiçbiri finale yükselme başarısı (Başakşehir-Konyaspor finali) gösteremedi.
- 2004-05: Galatasaray - Fenerbahçe
- 2005-06: Fenerbahçe - Beşiktaş
- 2008-09: Fenerbahçe - Beşiktaş
- 2012-13: Fenerbahçe - Trabzonspor
- 2015-16: Galatasaray - Fenerbahçe
Diğer turlarda da durum pek farklı değil!
Peki dört büyükler kaç kez yarı finalde karşı karşıya geldiler? Bunun da 5 kez gerçekleştiğini görüyoruz. Sonuncusu ise geçen sezon geldi.
- 2000-01: Galatasaray- Fenerbahçe
- 2004-05: Galatasaray - Trabzonspor
- 2006-07: Fenerbahçe - Beşiktaş
- 2017-18: Fenerbahçe - Beşiktaş
- 2019-20: Fenerbahçe - Trabzonspor
Tahmin edersiniz ki dört büyüklerin yarı finalden önce eşleşmeleri pek kolay gerçekleşecek bir durum değil. Zira statü buna göre ayarlanmış. Ama burada da bazı sürpriz sonuçların dört büyükleri çeyrek final ve son 16 turunda karşı karşıya getirdiğini görüyoruz.
Çeyrek finalde eşleşme sayısı sadece 4.
- 1999-00: Galatasaray - Trabzonspor
- 2000-01: Galatasaray - Trabzonspor
- 2005-06: Galatasaray - Fenerbahçe
- 2007-08: Galatasaray - Fenerbahçe
Bu dört eşleşmeden ilk ikisi diğer ikiliden ayrılıyor zira Galatasaray ile Trabzonspor bir önceki turda tek maçlı eliminasyon sistemi sonrası üst tur bileti alıyorlar. Galatasaray ile Fenerbahçe’nin çeyrek finalde eşleşmeleri ise bir önceki turda yaşanan sürprizler neticesinde geldi. O dönemde 5 takımlı gruplar vardı. (Evet, yanlış duymadınız. 5 takımlı grupta takımlar iki içeride, iki dışarıda olmak üzere 4 maç yapıyorlar, ilk ikiler bir üst tura çıkıyordu.) 2005-06 sezonunda Fenerbahçe grubu Gaziantepspor’un ardında ikinci bitirince grup liderlerinden Galatasaray ile eşleşti. 2007-08’de ise bu sefer Galatasaray grubu Gençlerbirliği’nin ardında ikinci bitirip sonraki turda Fenerbahçe ile eşleşti. Ama az önce değindiğimiz gibi, aslında statü bu kadar erken bir turda eşleşmelerini öngörmemişti.
Dört büyüklerin son 16 turunda eşleştiği sadece 4 sezon var. Ama bu eşleşmeler de ikiye ayrılıyor. 2016-17 sezonu son 32 turunda takımlar dörderli sekiz gruba dağıtılmışlardı. Fenerbahçe grubu Gençlerbirliği’nin ardında ikinci bitirdiği için grup liderlerinden Beşiktaş ile eşleşmişti.
- 2016-17: Fenerbahçe - Beşiktaş
Diğer üçünde ise son 16 takım dörderli dört gruba dağılmışlardı. Ezeli rakipler işte bu gruplarda birbirleriyle eşleştiler.
- 2008-09: Beşiktaş ile Trabzonspor aynı grupta
- 2009-10: Galatasaray ile Trabzonspor aynı grupta
- 2010-11: Beşiktaş ile Trabzonspor aynı grupta
Bunun da nedeni takımlardan birinin bir önceki sezonu ligde ilk dördün dışında bitirmiş olmaları. Bu yüzden seri başı olma avantajını kaybetmişlerdi. (2008-09 ve 2010-11 sezonlarında Trabzonspor, 2009-10 sezonunda ise Galatasaray bir önceki sezonu ilk dörtte bitiremediği için seri başı olamamıştı)
Dörtlü final hiç olmadı!
Statü onları yarı finale çıkarma üzerine kurulu olmasına rağmen bu takımların hepsinin yarı finale çıktığı bir sezon bulunuyor mu? 2000 ve sonrası dönemde böyle bir şey yaşanmamış. Sadece dört kez dört büyüklerden üçü yarı finale yükselmişler. (2000-01 -> GS, FB, BJK, 2004-05 -> GS, FB, TS, 2006-07 -> FB, BJK, TS, 2017-18 -> GS, FB, BJK)
Kara sezon: 2013-14(!)
Yayıncı kuruluş için en felaket sezonlardan biri şüphesiz 2013-14 sezonu olmalı. O dönem son 32 turu eşleşmelerinde Fenerbahçe Fethiyespor’a, Beşiktaş Bucaspor’a, Trabzonspor da Balıkesirspor’a elenerek büyük bir hayal kırıklığı yaşamışlardı.
Peki hiç derbi maça sahne olmayan kaç sezon vardır? Hemen söyleyeyim. Tam 7 sezon var. (2001-02, 2002-03, 2003-04, 2011-12, 2013-14, 2014-15, 2018-19)
Farkında mısınız, derbi ihtimalini azaltıyorsunuz!
Durumu size kısaca özetlemeye çalıştım. Peki gelinen noktada kim Türkiye Kupası’nı önemsiyor? Kupa kimin umurunda? Siz statüyü sürekli değiştirerek (Ama güçlünün yanında olma durumunu koruyarak) kupanın marka değerini artırdığınızı mı düşünüyorsunuz? Bugün Galatasaray ile Fenerbahçe son 32 turunda eşleşse ne kaybedersiniz? Zaten çoğu zaman ileri turları göremiyorlar ki. Siz onları finalde karşılaştırma amacını ön planda tutarak aslında karşılaşma ihtimallerini azaltıyorsunuz. Mevcut statüde Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor’un yarı finale kadar eşleşmeleri seri başı statüsü nedeniyle kolay gözükmüyor. Yani siz onların karşı karşıya ihtimalini genel olarak yarı final ve finalle sınırlamaya çalışıyorsunuz. Halbuki bırakın seri başı sistemini, son 32 turunda Galatasaray – Beşiktaş, Fenerbahçe – Trabzonspor eşleşmelerini görelim. Ne kaybedersiniz? Bence kaybetmek bir kenara, kazanırsınız.
Yazının girişinde bahsettim, İngiltere FA Kupası son 32 turunda Manchester United ile Liverpool eşleşti. Mesela 2010-11 sezonunda son 64 turunda eşleşmiş bu iki takım. Ne kaybettiler bu eşleşmeyle? Dünyanın sonu mu geldi? Hatta ileriki turlarda elenme ihtimallerine karşı erkenden eşleştirerek avantaj bile sağlıyorsunuz aslında.
Kupayı cazibeli hale getirebildiniz mi?
Leeds United Teknik Direktörü Marcelo Bielsa, son 64 turunda Crawley ile oynayacakları maç öncesi FA Kupası’nın İngiltere futbolu için öneminden bahsetti ve ilk 11’ine de as kadrosundan birçok oyuncuya yer verdi. Bugün İngiltere’de hangi teknik adama sorarsanız sorun benzer şeyleri söyleyecektir. Zira onlar bir gelenek yarattılar.
Bizde ise gelenek diye bir şeyden bahsetmek mümkün değil. Zira yazıda da fark ettiğiniz üzere sürekli değişen statüler insanların kafasını karıştırıyor. Büyükleri ne kadar çok kayırmaya çalışırsan çalış kupayı cazibeli hale getiremiyorsunuz işte.
Son söz...
Peki çözüm ne? Bir kere öncelikle olmuyorsa, ki olmadığı çok açık, zorlamayacaksınız. Statü dayatmalarıyla bir yere varamıyorsunuz işte. Bunu görmüyor musunuz?
Bu durumu kabullendikten sonra ise yurt dışındaki örneklere (Negatif örneklerden de dersler çıkarabilirsiniz tabii ki) bakıp benzerini bize uyarlayacaksınız. İşte bu kadar basit.