Topçunun parası uygun, peki ya ACTN3

Tabii bizi ilgilendiren atletik performans veya daha başarılı sporcular ortaya çıkartmak. Genetik bilimi bize burada da çok güzel bilgi veriyor: Genetik yapıya göre antrenman yaptırma, mevki belirleme ve bireysel taktikler üretme gibi…..

Anneden gelen genle babadan gelen gen

Bizler her genin allel'erinden (allel, genlerin farklı formlarıdır; kan grubu gibi) iki adet taşırız. Biri anneden, diğeri de babadan gelir. İstisnalar haricinde, bazı genlerden daha fazla taşırız. Şimdi sizlere bir genden bahsedeceğim: ACTN3 geni. Bu genin iki formu var; R ve X. Sizde R formu varsa, kaslarınız daha hızlı kasılır. Kaslar sinirlerden aldıkları emirlere daha hızlı cevap verir, ama maalesef hızlıca yorulur. Hızlı kas, liflerimizle ilişkilidir. Bir de bu genin X formu var. Bu durumda kaslar daha yavaş kasılır, daha uzun erimli çalışır ve geç yorulur. Yavaş kasılan kas, liflerimizle ilişkilidir. Mitokondri sayısı fazladır. Kısaca ACTN3 RR iseniz hızlısınız, XX iseniz dayanıklısınız, RX iseniz ise ara formsunuz.

Karşınızda ACE geni

Bir genden daha bahsetmek istiyorum. Bu gen de kaslarımıza yakıt, yani besin ve oksijen gibi önemli molekülleri götürüp, oradan zehirli olabilen artıkların alınmasınına destek oluyor. Karşınızda ACE geni! Bu genin tabii ki daha farklı işlevleri de var, ama bizi ilgilendiren kısmı bakımından ele alacağız. Bu genin D formunda kan, kaslara hızlı gider ve hızlıca çıkar. Kaslara daha az oksijen gitmesinden kaynaklı olarak bu bireyler daha hızlıdır, aynı ACTN3’ün R formu gibi. Bir de ACE geninin I formu var. Bunda da kan kaslara daha yavaş gider, orada daha fazla zaman geçirir ve oksijenlenme zamanı göreceli olarak daha uzundur. Bu formun dayanıklılık özelliğiyle ilişkilidir; tıpkı ACTN3 X gibi. Kısaca ACE bakımından da DD iseniz hızlısınız, II iseniz dayanıklısınız, ID ise ara formsunuz….

Genetik futbolda ne işe yarar?

Peki bu bilgiler futbolda işimize nasıl yarayacak? Düşünsenize elimde genetik yapısı ACTN3 RR ve ACE DD var; yani literatüre göre hızlı, ama çabuk yorulabilecek bir genotip. Müthiş bir kanat oyuncusu olur, kontra yapar, hızlı ve seridir. Ancak 7-8 setten sonra dinlenmesi gerekir. Bu oyuncuyu orta sahada 'hamal' görevine ya mücadeleci konuma koyarsanız ya gelişmesi için çok zaman beklersiniz ya da istediğiniz seviyeye gelemeyecektir. Aslında bu genotip yapısından iyi bek oyuncusu da olur; güzel bir oyun kurgusuyla.

Maratoncu veya Arap atı

Veya tersini düşünelim: Diyelim ki mücadeleci ve güçlü bir takım istiyoruz. O zaman isteyeceğimiz genotip ACTN3 XX ve ACE II olacaktır. Bu bireyler, diğerlerine göre daha dayanıklı olur. Maraton sporcuları veya Arap atı gibi olurlar; zaman geçtikçe açılırlar. Bu oyuncular, sürekli mücadele eder, rakibi yıpratır, diğer oyunculara yer açar, oyun anlamında da oynama özgürlüğü yaratır.

30. dakikada yoruluyor

Peki ara tipler ne olacak? Hiç merak etmesinler, burada önemli olan genetik yapıya göre antrenman yapmaktır. Tabii ara formlara da uygun yapı ve görevler her zaman yaratabilir. Yeter ki bu önemli bilgileri, kulüpler kullanmak istesin.

Bazı sporcuların performansta neden daha az süreklilik gösterdiklerini şimdi daha iyi anlıyoruz. Bazı genç oyuncuların daha maçın 30. dakikasında düşmesi veyahut yeterince hızlı olamamalarının nedeni budur işte. Mesela RR ve DD genotipli futbolcular kornerde en arkada daha gönül rahatlığı ile bırakılabilir, Veya hücum kornerlerinde ani hızlanma ile ön veya arka direk kombinasyonları yapılabilir. İnanın, örnekler saymakla bitmez.

Peki bu durumların sakatlık veya sporcu beslenmesi veya sporcu psikolojisi ile ilgili olanları yok mu? Elbette var ama bunları da sonraki yazılarda ele alacağız...

Aynı kısır tartışmalar

Şu transfer sezonunda kulüplerimiz futbolcu alırken, bonservisine, maaşına, bonusuna bakıyor. Hadi yaşına başına da bakıyor. Ancak kaçı, genetik yapısına bakıyor? Sanırım çok azı. Hal böyle olunca da sezon boyunca "Bu pozisyon için çok ağır, fizik kapasitesi yetersiz" gibi tartışmalar eksik olmuyor.

Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi
GenoMAD Genetik Danışmanı
korkutulucan@hotmail.com
Instagram: korkut_ulucan