Milli takımların yoğun fikstürünü kim destekliyor? FIFA, UEFA, kulüpler...

Meslek büyüğümüz Şansal Büyüka, dünkü yazısının bir bölümünde sezon sonunda gerçekleştirilen milli maçları eleştirerek “FIFA ve UEFA’nın esir pazarı” başlığını atmış. Pek fazla araştırmadan yazıldığını düşündüğüm satırlar şu şekilde;

“FIFA ile UEFA daha çok para kazanalım, futbol ekonomisi belini düzeltsin diye, dünya futbolunu "esir pazarına" çevirdi. Futbolculara yazık değil mi? Onların özel yaşamları, dinlenmeye hakları yok mu?

10 ay süren sezonlardan yıpranarak çıkan, ailesine-çocuklarına, anasına-babasına, sevgilisine- arkadaşına hasret kalan futbolcular makine mi, bilgisayardan mı çıkıyorlar? En gelişmiş makineler bile belli sürelerde dinlenme sürecine geçip bakıma alınırken, bu yaz sıcağında hala futbola devam etmek hangi mantığa, hangi vicdana sığıyor?

Adamın aklında ailesi var, adamın aklında yaz tatili var, adamın aklında transferi var... Adamların önünde 2-3 hafta sonra yeni sezon var. Biz hala "çıkın oynayın" diyoruz. Futbolsever gece-gündüz maç izlemekten yoruldu, bu futbolcular yorulmaz mı, yıpranmaz mı, sakatlanmaz mı? Bir uluslararası futbolcu sendikası yok mu, çıkıp "yeteeer" diye bağıracak.”

Öncelikle şunu belirtelim. FIFA'nın uzun yıllardan beri süre gelen 5 milli maç penceresi var. Mart, haziran, eylül, ekim, kasım. Dolayısıyla yeni bir durumla karşılaşmış değiliz. Ayrıca FIFA ve UEFA bu milli aralardan para kazanmıyor.

Haziran penceresi ise aslında bir anlamda iki yılda bir açılıyor. Dünya Kupası ve Avrupa Şampiyonası olmayan yıllarda. Turnuva yıllarında ise katılımcı takımlar zaten hazırlık dönemine başlıyor. Diğer takımlar ise 1-2 hazırlık maçıyla sezonu kapatıyor. Daha önce turnuva olmayan yıllarda takımlar haziran milli maç arasında hazırlık maçları yapıyorlardı. Şimdi ise Uluslar Ligi devreye girdi.

Bu sezon haziran döneminin iki haftaya yayılmasının ve bu sürede 4 maç oynanmasının nedeni ise kışın oynanacak Dünya Kupası. Bu yıl ekim ayındaki milli maç arasının devre dışı kalacak olması nedeniyle haziran dönemi 2 haftaya yayıldı ve ekim ayında oynanabilecek maçlar hazirana kaydırıldı.

Bunun yanında söylemek gerekiyor ki, FIFA ve UEFA milli maç aralarında para kazanmıyorlar. Aksine örneğin UEFA tek elden pazarladığı Uluslar Ligi TV yayınlarının gelirlerini ülke yayıncılarının verdikleri para ölçüsünde federasyonlara paylaştırıyor. Bilet gelirleri ise yine federasyonlara kalıyor. Özel maçlar da UEFA’nın yayın havuzu kapsamında yer alıyor ve hasılat merkezden dağıtılıyor. Federasyonların büyük turnuvalar öncesinde hazırlık maçlarını kendilerinin pazarlamasına ise izin veriliyor. 

Diğer yandan, evet, FIFA’nın 5 milli maç arası son yıllarda tartışılan bir konu. Özellikle de sezon sonuna denk gelmesi nedeniyle Haziran arası. Futbolcuların yoğun maç programı nedeniyle çok sayıda maç oynamak zorunda kalması hatta 70 maça kadar ulaşan oyuncular olması oyuncu sağlığı açısından soru işaretleri yaratıyor.

Ama burada adres FIFA veya UEFA değil onlardan “daha fazla para” talebinde bulunan kulüpler ve federasyonlar. UEFA kulüp organizasyonlarında kulüplerden belli bir katılım bedeli alıyor. Onun dışında elde edilen gelirlerin %97’sini turnuvalara katılamayanlar da dahil 200’den fazla kulübe dağıtıyor. UEFA kupalara katılamayan kulüplere bir dayanışma fonu vasıtasıyla ödeme yapıyor. Ayrıca her turnuva sonrasında elemeler ve finallerde oynayan tüm milli futbolcular için Avrupa futbolunun en üst kurumu kulüplere ödeme yapmakta. 

Bunun yanında UEFA 4 yıllık periyodlarda Avrupa şampiyonlarından elde edilen gelirleri “HatTrick Programı” adı altında 55 üye ülke federasyonuna gelişim projelerinde kullanılmak üzere paylaştırıyor. 2020-2024 yılları arasında bu meblağın federasyon başına 17 Milyon Euro olacağı açıklandı.

Dolayısıyla daha fazla para kazanmanın tek yolu da sahnede olmaktan yani daha fazla maç oynamaktan geçiyor. Burada kulüpler de federasyonlar da oyuncuların çok maç oynamaları konusunda iğneyi kendine batırmak zorundalar. Özellikle büyük kulüpler kendi liglerinde ve Avrupa maçlarında başarılı olup pastadan daha fazla pay almak için yıldız oyuncularının sağlığını düşünmeden onları sürekli oynatma yoluna gidiyorlar. Federasyonlar da yıldız oyuncuları maçları daha cazip kılmak için milli takımlara çağırıyor. Böylece hem onlara ağır yük biniyor hem de başta gençler, diğer oyuncular daha az şans bulabiliyor. Kulüpler çok para kazanmak istiyorlarsa organizasyonlarını maç sayısına göre yapmak zorundalar.

Mesela, Liverpool’un iki yıldızı Salah ve Mane’nin bu sezon Şampiyonlar Ligi finaliyle birlikte 70 maç barajını yakaladıklarını söyleyebiliriz. Buna tabii ki yıpratıcı uzun süreli seyahatleri de eklemek gerekiyor. İki oyuncu bu sezon toplamda 90 bin km yol yaparken bu alanda rekor Real Madridli Eder Militao ve Vinicius Junior’da. Brezilyalı iki oyuncu toplamda 128 bin km mesafeye ulaşmış durumda.

İşte Şansal Büyüka’nın bu bağlamda “bir uluslararası futbolcu sendikası yok mu, çıkıp "yeteeer" diye bağıracak” diye sorduğu sorunun cevabı, evet öyle bir sendika var. FIFPRO. Uluslararası Oyuncular Sendikası. FIFA, UEFA, ve diğer tüm kurumlarla muhatap olan kurum.

İşte o FIFPRO, uzun zamandan bu yana milli maç araları ile ilgili olarak da FIFA’nın kapısını çalıyor. Hatta sendika mayıs ayında oyuncuların çok sayıda maç oynamasının sakıncaları ile ilgili kapsamlı bir araştırma yayınladı. Buna göre soru sorulan 92 teknik direktörün %88’i oyuncuların sezonda 55 maçtan fazla oynamaması gerektiği şeklinde görüş bildirirken araştırmaya katılan 1055 erkek futbolcunun %55’i maç yoğunluğu nedeniyle sakatlık yaşadıklarını ifade etmişler.

Diğer yandan 2024’de 36 takımlı tek grupta oynanacak Şampiyonlar Ligi’nin yeni format planında takımların grupta 10 maç oynaması ön görülüyordu. Bunu talep eden de Avrupa Kulüpler Birliği ECA idi. Ancak FIFPRO ve Avrupa Ligler Birliği’nin takvimi çok daha fazla sıkıştıracak bu öneriye karşı çıkmasıyla bu sayı 8’e indirildi. Yani anlaşılacağı gibi daha fazla maç-para talebinin muhatabı daha fazla para-gelir beklentisi içinde olan KULÜPLER.

Milli maç aralarının daha az olması gerektiğini ifade edenlerden biri de FIFA Gelişim Direktörü Arsene Wenger. Fransız futbol insanı bu bağlamda ya 6 haftadan oluşan tek bir milli ara ya da biri 4 biri 2 haftadan oluşan iki ara verilmesinin futbolcular açısında daha az seyahat edecekleri için iyi olacağı görüşünde. Ancak bu defa milli takımların yılda sadece 1-2 kez bir araya gelmesinin milli takımlara olan ilginin azaltacağını ifade eden görüşler de ortaya konuyor