Türk futbolunda koronavirüs! Liglerin ve sözleşmelerin durumu...

Covid-19 adı verilen Corona Virüsü, tüm ülkeler gibi ülkemizde de artarak devam etmekte ve ülke futbolunu derinden etkilemektedir. Bilindiği üzere; 20 Mart Cuma günü Spor Bakanlığı’nın Federasyon Başkanları ile yaptığı toplantı sonrası, ülkemizde oynanan tüm futbol liglerinin bir süreliğine ertelendiği Türkiye Futbol Federasyonu tarafından kamuoyuna açıklanmıştır. Söz konusu erteleme süresinin ne kadar olacağı konusunda kesin bir bilgi verilmedi. Futbol liglerinin ertelenme kararı sonrası; liglerin durumunun ne olacağı, liglerin tamamlanıp tamamlanamayacağı, oyuncu sözleşmelerinin akıbetinin ne olacağı ve bu durumlar karşısında kulüplerin neler yapabileceği konuları kamuoyunda çokça tartışılmaya başlandı. Bu analiz yazısı ile tartışılan konuların hepsini sizler için inceledik.

 Av. Anıl Dinçer - AJANSSPOR

Ertelenen Liglerin Durumu Ne Olacak?

Avrupa’da beş büyük ligin ertelenmesi sonrası, 20 Mart tarihinde ülkemizde bulunan tüm futbol ligleri de bir süreliğine ertelendi. Şu sıralar ligler hakkında en çok konuşulan konular; liglerin ne zaman başlayacağı ve başlayamaması durumunda ne gibi ihtimallerin ortaya çıkabileceğidir. 

Türkiye Futbol Federasyonu ve tüm futbol kulüplerinin isteği liglerimizin belirli bir süre sonra kaldığı yerden devam etmesidir. Ancak, liglerin akibiyetini ve alınacak aksiyonun ne olacağını belirleyecek olan, virüsün ülkemizdeki yayılma hızı ve ülkemizde ne kadar süreceğidir. Bir diğer ifadeyle, liglerin durumu corona virüsünün ülkemizde kalacağı süreye göre değişkenlik gösterecektir. Premier Lig, Bundesliga, La Liga gibi birçok büyük ligin ne olacağı konusu da Avrupa’da çokça tartışılmakta olup, bu konu hakkında kesin birşey söylenememektedir. Ancak, ligimizi de içerecek şekilde Avrupa genelinde ertelenen liglerin ne olacağı noktasında dört farklı ihtimal göze çarpmaktadır.

1- Kalınan yerden devam edilmesi

Tüm lig federasyonları ve kulüpler tarafından en fazla tercih edilen formül, ertelenen liglerin ileriki bir tarihte kaldığı yerden devam etmesi ve gelecek sezonun başlangıç tarihi olan Eylül’e kadar sonlandırılmasıdır. Liglerin Nisan ayı sonu ve Mayıs ayı başına kadar başlaması şimdilik ön görülmediğinden, kaldığı yerden devam eden liglerde kulüplerin haftada birden fazla maç yapacak şekilde mücadele etmesi muhtemeldir. Ancak, virüs vakalarının Haziran ayı öncesine kadar çözümlenememesi durumunda, diğer üç formülden birinin uygulanması beklenilmektedir. Bunlar; playoff sistemi, ligin tescil veya iptal edilmesidir.

2- Play-off sistemine geçilmesi

Playoff sistemi ülkemizde geçmiş yıllarda geçici olarak uygulanmış ve sonrasında uygulanılmasına devam edilmemiş bir sistemdir. Bu sistemde, ligin üst ve alt sırasında bulunan belirli sayıdaki takımlar belirlenen gruplara konulur ve kendileri arasında maç yaparlar. Ardından çıkacak sonuçlarla birlikte ligde şampiyon olan ve ligden düşen takımlar belirlenmiş olur. Ertelenen liglerin kaldığı yerden devam edememesi durumunda, hızlı bir şekilde oynanacak olan playoff sistemi uygulanması en muhtemel sistem olarak görülmektedir. Playoff sistemi için kesin bir model bulunmamakla beraber, geçmiş dönemde Avrupa ülkelerinde farklı türk modeller uygulanmıştır. Örneğin, 1964 yılında İtalya Ligi’ni aynı puanda ve ilk iki sırada bitiren Bologna ve İnter Kulüpleri arasında playoff müsabakası oynanmış ve galibiyeti elde eden Bologna İtalya şampiyonu olmuştur. İtalya’da şu sıralarda farklı sistemler üzerinde durulsa da, en çok konuşulan konu tekrardan playoff sistemine geçilmesidir.

3- Tescil edilmesi

Bir futbol liginin tescil edilmesi demek, ligin ertelendiği andaki puan tablosunun lig sonu puan tablosu gibi kabul edilmesi ve o puan tablosuna göre şampiyon olan ve düşen takımların belirlenmesidir. Örneğin; geçtiğimiz sene Şili’de yaşanan hükümet karşıtı protestolar sonrası, futbol liginin o an ki puan tablosuna göre tescil edilmesi kararlaştırılıp, ligi 13 puan ile önde götüren Club Deportivo Universidad Catolica Kulübü’nün şampiyon ilan edilmesine karar verilmiştir. İlginç olacak şekilde, tescil edilen ligde hiçbir kulüp küme düşmemiş ve ertesi sene 16 takımlı ligin 18 takımla devam etmesine karar verilmiştir. Ancak, bu sistemin ilk iki kulübün puan farkı olarak yakın olduğu İspanya, İtalya, İsviçre gibi ülkelerde kabul görmesi pek mümkün gözükmemektedir.

Süper Lig’de de durumun söz konusu liglerden farklı olduğu söylenemez. Süper Lig’de bu sistemin uygulanması; şampiyonluk grubunun playoff ile belirlenip, ligin geriye kalanının düşme olmayacak şekilde tescili ile olması mümkün olabilir. Bu durumda, seneye Süper Lig’de 21 takım mücadele edecek ve 3’ten fazla takım küme düşecektir. Buna benzer sistem, 1994-95 senesinde Premier Lig’de uygulanmıştır. Söz konusu sezonda diğer sezonların aksine 22 takım mücadele etmiş ve sene sonunda 4 takım küme düşmüştür. Kısacası, ligin doğrudan tescili yerine, kendine özgü bir tescil sistemi liglerimizde uygulanabilir.

4- İptal edilmesi

En son ihtimal olarak görülen seçenek ise, ligin o sene hiç oynanmamış gibi iptal edilmesi, bir diğer ifadeyle geçersiz sayılmasıdır. Örneğin, WestHam ve Tottenham Kulüpleri Premier Lig’in ertelenmesi kararı sonrası İngiltere Futbol Federasyonu’ndan ligin iptal edilmesini talep etmiştir. Bu durumun yaşanması durumu, Premier Lig’i 25 puan önde lider götüren Liverpool gibi birçok kulübün haksızlık yaşamasına neden olacak ve süreci çok daha tartışmalı hale getirecektir. Liglerin iptal edilmesi durumunda dahi, kazanılan puanların bir kısmının bir sonraki seneye aktarılması gibi yan formüller ile haksızlığın bir nebze olsun giderilmesi gerekmektedir.

Kısacası; ülkemizde ve diğer tüm Avrupa ülkelerinde liglerin durumunun ne olacağı ve Federasyonların ne yönde karar alacağı konusunda bir belirsizlik mevcuttur. Her ne kadar EURO 2020 organizasyonunun bir seneliğine UEFA tarafından ertelenmesi sonrası, ertelenen lig müsabakalarının yazın oynanabilme ihtimali doğsa da, ertelenen liglerin oynanıp oynanamayacağını corona virüs vakalarının seyri belirleyecektir. Ülkemizde de liglerin durumuna ilişkin nihai kararı verecek olan kurum Türkiye Futbol Federasyonu’dur.

Liglerin Ertelenmesi Futbolcu Sözleşmelerini Etkiler Mi?

Futbol liglerinin dışında etkilenmesi beklenen bir diğer durum da kulüpler ile futbolcular arasındaki sözleşmesel ilişkidir. Bu konuda cevaplandırılması gereken konular; ertelenen liglerde gelir elde edemeyen kulüplerin futbolcu maaşlarını ödeyip ödememe zorunluluğu, sözleşmesi bitecek olan futbolcuların ne olacağı, virüs nedeniyle futbolcu sözleşmelerinin feshedilip edilmeyeceği ve FIFA’nın alacağı kararlardır.

Futbolcu Maaşları

Futbol kulüplerinin ertelenen ligler sebebiyle birçok gelir kaleminden yoksun kalacağı göz önüne alındığında; futbolculara ödenecek olan toplam maaş miktarları kulüpler için büyük bir finansal yük olacaktır. Henüz şimdiden Avrupa’da birçok futbol kulübü maaşların azaltılması konusunda futbolcuları ile görüşmeye başlamıştır. Örneğin, İskoçya’nın Hearts Futbol Kulübü futbolcuları dahil tüm çalışanlarından maaşlarının yarısından feragat etmelerini talep etmiştir. Fransa’nın Amiens Kulübü ise oyuncu maaşlarında yüzde 16 kesinti uygulamıştır. Bunlara farklı bir örnek olarak ise, Almanya’nın Borussia Mönchengladbach Kulübü oyuncuları kulüp antrenörü Marco Rose aracılığı ile, kulüp personel maaşlarının ödenebilmesi için kendi maaşlarının bir kısmından feragat ettiklerini kulüp yönetimine bildirmişlerdir. Kulüplerin dışında, İtalya futbol ligi Serie A ve İngiltere futbol ligi Championship’te kulüplerin ortaklaşa olarak futbolcu maaşlarını azaltmaya gideceği konuşulmaya başlanmıştır. Tüm bu örneklere ters ve yanlış olacak şekilde; İsviçre’nin Sion Kulübü Başkanı Christian Constantin oyuncularına whatsapp aracılığı ile mesaj gönderip, her birine aylık 9.600 İsviçre Frangı ödeyeceğini ve belirttiği sürede mesajına olumlu dönüş yapmalarını talep etmiştir. Ardından mesajına dönüş yapmayan ve bu durumu reddeden 9 futbolcusunun sözleşmesini tek taraflı feshetmiştir.

Futbol kulüplerimizin futbolcu maaşları konusunda yapması gereken; herbir futbolcuyla bireysel olarak görüşme yapılmasıdır. Söz konusu talebin kabul görmemesi durumunda, oyuncu sözleşmelerinin Sion Kulübü örneğindeki gibi fevri olarak feshedilmesi veya futbolcu maaşlarının ödenmemesi daha büyük sorunları beraberinde getirecektir. Futbolcu maaşlarının ödenmemesi ileriki süreçte futbolcular adına haklı fesih sebebi sayılabilir. Bu nedenle; kulüpler süreci gözlemleyip, ertelenen liglerin başlayıp başlamamasına göre; futbolcu maaşları ve sözleşmeleri konularında aksiyon almalıdır.

Sözleşmesi Sona Erecek Futbolcular

Futbolcu sözleşmeleri uygulamada genel olarak sezon sonunda, tarih olarak ise 30 Haziran tarihinde sona ermektedir. Ancak, ertelenen liglerin uzaması ve müsabakaların 30 Haziran sonrasına sarkması durumunda, futbolcu sözleşmelerinin ne olacağı da büyük bir soru işaretidir. Örneğin; Premier Lig’de Giroud, Pedro, Willian, Ighalo, David Silva, Ceballos, Lallana, Verthongen gibi birçok ünlü futbolcunun sözleşmeleri önümüzdeki haziran ayının sonunda sona ermektedir. Ertelenen lig müsabakalarının temmuz ve ağustos aylarında oynanması durumunda, söz konusu futbolcuların kulüpleri ile sözleşmelerini uzatma yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Bu konuda kulüpler tarafından yapılması muhtemelen olan, sözleşmesi bitecek olan futbolcuların sözleşmelerinin haftalık veya aylık olarak bir süreliğine uzatılmasıdır. Kısa süreli kontratlar; hem futbolcu, hem de menajeri tarafından bakıldığında kulüplere zorluk çıkarabilir. Kısa süreli kontrat görüşmelerinde güçlü taraf futbolcu ve menajeri olacaktır. Sakatlık riski de ön planda olduğundan; kısa süreli sözleşmelerin futbolcu tarafından kabul görmeyeceği muhtemeldir. Bu noktada kulüplerin önereceği kısa süreli sözleşmelerin maddi açıdan cazip olması gerekmektedir. Kulüplerin maddi olarak oldukça zorlandığı ve daha da zorlanacağı bu dönemde, futbolcuların kısa süreli kontratlar için talep edeceği ücretleri ödemesi pek muhtemel değildir.

Avrupa kulüplerinin tersine, sözleşmelerin sona ermesi konusunda kulüplerimiz açısından bir problem bulunmamaktadır. TFF Talimatlarına göre; sözleşme bitiş tarihi 31 Mayıs’tır ve resmi müsabakaların bu tarihten sonra devam etmesi halinde, sözleşme süresi son resmi müsabakanın sona erme tarihine kadar otomatik olarak uzayacaktır.

Futbolcu Sözleşmelerinin Feshedilmesi Durumu

Futbolcu Sözleşmeleri, sözleşmenin geçerliliğini etkileyecek mücbir sebep (force majeure) hallerinde feshedilebilir. Pandemi olarak kabul edilen Corona Virüsü’nün futbolcu sözleşmelerini feshetme nedeni olan mücbir sebep hallerinden biri olup olamayacağı tartışma konusudur. Bu konuda bakılması gerekenler; sözleşme fesih sebebinin öngörülemez olması, sözleşmenin taraflarından kaynaklanmıyor oluşu ve sözleşmenin devam etmesinin anlamsız hale gelmesidir.

Fesih kararı alınmadan önce dikkat edilmesi gereken nokta, Corona Virüsü’nün futbol oynamayı elverişsiz hale getirmesi ve kulüplerin ve futbolcuların yükümlülüklerini yerine getirecekleri ortamın ortadan kalkmasıdır. Liglerin ertelenmesi kararı sonrası, erteleme kararı alınan tüm ülkelerde geçici süreliğine futbol oynamaya elverişli olmayan bir ortam bulunmaktadır. Ancak, futbolcu sözleşmelerinin feshedilebilmesi için futbol oynanamama durumunun sürekli hale gelmesi ve FIFA’nın corona virüsünü haklı sözleşme fesih nedeni olan mücbir sebep hali olarak kabul etmesi gerekmektedir. Örneğin; kulüpler tarafından şuan futbolcu sözleşmelerinin feshedilmesi ve liglerin kısa bir süre sonra yeniden başlaması durumunda; yapılan fesihlerin haksız olarak kabul edilmesi kuvvetle muhtemel olacaktır. Ancak, virüs vakalarının artması sonucunda liglerin tekrardan başlayamaması ve FIFA’nın corona virüsünü mücbir sebep olarak kabul etmesi durumunda; futbolcu sözleşmesinin feshedilmesi belirli ölçülerde kabul edilebilir olacaktır. Bu sebeple, futbol kulüpleri süreci bekleyip görmeli ve futbolcu sözleşmesinin feshedilmesi konusunda kulübü zarara uğratacak şekilde ani karar almamalıdır. Gelişen sürece göre futbolcu sözleşmelerinin feshedilmesinin haklı veya haksız olacağı değişiklik gösterecektir.

Futbol Dünyasında Corona Virüsü’ne ilişkin önceden yaşanmış ve emsal teşkil eden bir karar olmayışı da bizi bu konuda kesin hükümler vermekten alıkoymaktadır. Futbolda Corona Virüsü’ne ilişkin futbolcu sözleşmelerinin feshi dahil birçok hukuki konuda uyuşmazlık çıkması beklenilmektedir. Sözleşme fesihlerinin haklı olup olmayacağı konusunda; sözleşmede yazan mücbir sebep halleri, hastalığın ilgili ülkedeki artış hızı, hastalığın niteliği, kulüplerin erteleme kararından liglerin oynanamama kararına kadar ki davranışları gibi birçok durum etkili olacaktır. Örneğin; 2015 senesinde Fas’ta yapılması planlanan Afrika Kupası, Ebola Virüsü sebebiyle Fas Futbol Federasyonu tarafından iptal edildi. Ardından Afrika Konfederasyonu ile Fas Futbol Federasyonu CAS nezdinde davalık oldu. CAS kararında; Ebola virüsünün hava ve temas yoluyla bulaşmaması ve Afrika Kupası müsabakalarının oynanmasını elverişsiz hale getirmemesi nedeniyle, Fas Futbol Federasyonu aleyhine bir karar verildi.

Bu sebeplerle; kulüplerin şimdilik sözleşme feshinden kaçınması ve süreci takip etmesi gerekmektedir. Futbol liglerinin devam edememesi ve futbol oynamaya elverişsiz ortamın sürekli hale gelmesi ve FIFA’nın bu yönde karar alması durumunda, futbol kulüpleri açısında futbolcu sözleşmelerinin haklı feshi konusu gündeme gelebilir.

FIFA’nın Kararı

Belki de anlatılan tüm sürecin hangi yöne evrileceğini belirleyecek olan FIFA’nın vereceği kararlar olacaktır. FIFA’nın liglerin durumları, oyuncu sözleşmeleri, transfer dönemleri gibi birçok konuda kritik kararlar alması ve regülasyonlarında değişikliğe gitmesi veya geçici maddeler eklemesi gerekecektir. FIFA tüm bu konularda süreci takip ettiğini ve gerekli kararların alınıp, herkes ile paylaşılacağını geçtiğimiz günlerde belirtmiştir. FIFA’nın bu hususta beklemesinin nedeni ise liglerin ne olacağı durumunun hala belirsizliğini korumasıdır. 

Türk Kulüpleri Erteleme Sürecini Nasıl Yönetmelidir?

Türk Kulüplerinin Corona Virüsü sürecini yakından takip edip, aşağıdaki hususları da içerecek şekilde erteleme sürecini iyi yönetmesi gerekmektedir.

Ertelenen liglerin devam etmesi veya devamının imkansız olması durumlarının her birinin ayrı ayrı gözetilerek, farklı aksiyon planlarının belirlenmesi ve her ihtimale hazırlıklı olunması,

Türkiye Futbol Federasyonu’nun yapacağı çalışmalar ve alacağı kararlara, ülke futbolu ve diğer tüm kulüplerin yararı gözetilerek destek verilmesi,

Futbolcu ödemelerinde yaşanacak problemlerin sözleşme fesih nedeni yaratacağının farkında olunarak, tüm futbolcu ödemelerinin özellikle bu süreçte dikkatlice yapılması,

Ödemeler konusunda futbolcuların her biriyle görüşülüp, kendilerinden maaşlarında fedakarlığa gidilmesinin talep edilmesi,

Haksız fesih oluşturacak ani kararlardan kaçınılarak, FIFA’nın kararları ve regülasyon değişikliklerinin beklenilmesi gerekmektedir.