Katar’daki 2022 Dünya Kupası’nın Başarı Sırrı Yeni Petrol Futbol

2022 Dünya Kupası, dünyanın büyük çoğunluğunun temenni ettiği gibi Lionel Messi’nin şampiyonluğuyla bitti. Muhteşem bir kulüp kariyerine sahip süper yetenekli Arjantinli’nin sona ermekte olan futbol hayatını bir Dünya Kupası ile taçlandırması, mutlu sonla biten masallarla yetişen herkesin arzusuydu. Evet, Messi masalı da çocukluğumuzun masalları gibi bitti. Mutluyuz, mesuduz!

Messi’nin Dünya Kupası’nı almasıyla birlikte kabak tadı veren “Maradona mı Messi mi”, “Messi mi Ronaldo mu” tartışmasının da bitmesini umuyorum. Yan yana sevmeyi beceremeyen mutsuz ve tatminsizler, illa bir ‘en’ peşinde koşuyor. E tabii bu ‘en’leşme kavgasında Messi ve Ronaldo’nun ihtirası da pay sahibi.

Turnuvadan önce en önemli tartışma Katar’ın bu işin altından kalkıp kalkamayacağı, iklimin bir sorun yaratıp yaratmayacağıydı. Turnuva bittiğinde karşı çıkanlar bile “Ne yalan söyleyelim, çok iyi bir organizasyon oldu” dedi. Evet, Katar 2022 organizasyon olarak da sportif mücadele olarak da iyiydi. Final maçı, bugün itibarıyla gelmiş geçmiş en iyi final olarak adını kupa tarihine yazdırmış görünüyor.

Başından beri futbolun her coğrafyada oynanması gerektiğini savunuyorum. Çünkü bu oyun bu yüzden tüm dünyada bir tutku. Sibirya’da da oynanıyor, Arap çöllerinde de Afrika yoksulluğunda da… Dünya Kupası bir gün Antartika’da da oynanırsa şaşırmam! Çünkü bir yanıyla da ‘endüstri’ nasıl daha çok ilginçlik yaparak para kazanırım derdinde. Katar’da takvim de iklim de futbolun kalitesini düşürmedi. Neden?

1- Teknoloji harikası statlardaki dev klimalar futbolun oynandığı alanda ayrı bir iklim oluşturdu. Bu iklim Haziran-Temmuz döneminde bir Avrupa ülkesinden bile daha serindi.

2- Sezonun henüz üçte birlik bir kısmına denk geldi kupa. Futbolcular daha fit ve daha az yorulmuş olarak geldi. Sezon sonu Dünya kupalarına futbolcular fiziksel ve mental olarak yorgun gidiyordu.

3- Messi ve Ronaldo gibi iki süper starın son dansı olması nedeniyle futbolseverlerin ayrı bir motivasyonu vardı.

4- Bu kupayı önyargılara rağmen başarılı kılan en önemli faktör 220 milyar dolarlık bir bütçeydi. Görüldüğü üzere bu faktör devasa bir faktör.

Dünyaya kendini sunmak için olimpiyatı bir fırsat olarak gören ve bu uğurda para hesabı yapmayan Çin bile 2008 Pekin Olimpiyat Oyunları için 40 milyar dolar harcadı. Olimpiyat ki Dünya Kupası’na göre çok daha büyük bir organizasyon. Ve Katar, Çin’in bile 5.5 katı fazla para harcadı.

Çünkü Katar, bir futbol ülkesi değildi. Katar, milyonlarca insanı ağırlayacak destinasyonlara sahip değildi. Bu yüzden adeta baştan inşa ettiler ülkelerini. Toplam gelirlerinin yüzde 70’i gaz ve petrole dayanan ülkenin bu kalemlerdeki yıllık geliri 100 milyar dolara yakın. Bu sene özellikle üçüncü çeyrekte dünya piyasalarındaki yükseliş sayesinde gelir çok yükseldi ve böylece Katar, söz konusu dönem için 8.1 milyar dolar bütçe fazlası verdi! 2 milyon 600 bin civarında bir nüfusu olan Katar’ın kişi başına düşen milli geliri 83 bin dolar.

220 milyar dolarlık bir harcamayla elbette organizasyon olarak kupanın başarılı geçmesi kaçınılmazdı. Aksi halde sürpriz olurdu. Bu kadar devasa bütçeyle çölde değil Dünya Kupası gerçekleştirmek, serap bile yaratılabilirdi! Otoriter yönetimlerle daha daha iyi anlaştığını itiraf eden FIFA yönetimi, istediği her şeyi yaptırdı. Bunun karşılığında da Messi’nin Katar bişt’iyle (geleneksel cüppe giysisi) kupayı kaldırması sağlandı!

Bu arada Messi, istese de bişt’i giymeyi reddedemezdi. Çünkü Katar, PSG’den de onun patronu. Zaten gerek Altın Top’u alırken gerek kupayı almaya gelirken şeyhe öyle bir sarılması vardı ki… Bu Messi’nin “Ben milli formamın üzerine bişt’i giymem” demesi beklenemezdi.

Katar’a karşı olanların 4 temel gerekçesi vardı:

1- Katar bir futbol ülkesi değil. Bu organizasyonu hak edecek futbol kültürüne sahip değil.

2- Kupaya hazırlık için yapılan inşaatlarda binlerce göçmen işçi öldü. Batı medyasına göre ölü sayısı 9 bin ile 36 bin arasında değişiyor. Katar’ın kabul ettiği rakamlarsa değil binler, 100 kişiyi dahi bulmuyor. Uluslararası insan hakları örgütleri, hakikaten kabul edilerek, mağdur ailelerine tazminatlar ödenmesini istedi, istiyor.

3- Katar, yaşam kültürüni ve farklı cinsiyetlerin eşitliğini kabul etmiyor. Alkol tüketimine yasak getirirken, LGBTIQ olarak tanımlanan lezbiyen, gay, biseksüel, transseksüel, interseks ve queer gibi farklı cinsel tercihlere sahip insanları reddediyor.

4- Dünya Kupası’nı düzenleme hakkını kazanırken, rüşvet vermekle itham ediliyor. FBI’ın FIFA’ya yaptığı ve günün sonunda Sepp Blater’ın koltuğundan olduğu operasyonda da bu iddialar ortaya atıldı. Dünya Kupası öncesi Netflix’in yayınladığı belgesel de yine bu ithamları ele aldı.

Bu karşı argümanlar Katar’a Dünya Kupası verilmemesine yeter de artar bile. Bu itirazları dile getirenlere söylenecek bir söz yok. Burada şerh düşülecek nokta Batı dünyasının iki yüzlü tutumu.

Evet, Katar bu Dünya Kupası’nı hak etmedi. İyi ama...

-2018’de Rusya da hak etmedi. Az önce örnek verdiğimiz Çin de Olimpiyatları hak etmiyor; insan hakları çıtasını ortaya koyduğumuzda.

-1978’de Arjantin’deki diktatörlüğü adeta ödüllendirerek kupayı buraya veren de FIFA’ydı!

-Daha gerilere gidersek; 1934 faşist İtalya’da, 1954 de 2. Dünya Savaşı’nda dünyaya kan kusturan Almanya’ya verildi!

-1986 Meksika’da Maradona şampiyon olurken isyan da etmişti. Çünkü kupa Meksika’nın yakıcı öğlen güneşi altında oynanıyordu, Batı Avrupa keyifli bir saatte izlesin diye. Aslında Meksika’da da klimalı statlar lazımdı!

-Yakın zaman… Geniş halk kesimlerinin yoksullukla cebelleştiği Brezilya’da sokak eylemlerine rağmen FIFA’nın kupası 2014’te orada düzenlendi.

Topyekün bakarsak, Ortadoğu’yu, Afrika'yı ve Latin Amerika’yı hem ekonomik olarak sömüren hem siyasal olarak sürekli dizayn eden Batı dünyasının da Dünya Kupası düzenlemeye hakkı yok. Özetle, dürüstlük ve tutarlılık adına Katar için öne sürülen tüm karşı argümanlar esasen ‘demokratik Batı’ için de pekala geçerli. Sarraf terazisini ortaya koyarsak, kupaya ev sahibi bulamayız. Ben elbette her şeye karşın bu terazinin ortaya konulmasını isterim. Daha iyi bir dünya isteyenler, ayrımsız spor organizasyonlarına ev sahipliği yapan her ülkeyi bu açıdan yargılamalı ve onları mümkün mertebe daha iyi bir çizgiye zorlamalıdır.

Tekrar Katar’ın 2022 için harcadığı 220 milyar doların sırrına dönelim. Bu Konya’dan küçük ülke, neden bu kadar parayı bir futbol turnuvasına harcar? Sadece “Biz bu işi yaparız” kafası mı? Hayır, bu kadar basit bir ego işi değil bu. Futbol, Katar’ın doğalgaz ve petrol dışında masaya koyduğu yeni nesil ürün! Katar, futbolu stratejik bir araç olarak görüyor. Son 20 yılın bir stratejisi bu. Katar, futbol sayesinde kendisine bir uluslararası yeni kalkan oluşturuyor.

Bu strateji kariyerinin sonuna gelen yıldız futbolculara yüksek paralar ödeyerek ülkeye getirmekle başladı, Avrupa’da futbol kulüpleri satın alarak devam etti. Dünya Kupası da elde edilen futbol gücünün ilanından başka bir şey değildir.

ABD’li politik ve güvenlik risk analistlerinden Diego Maloney de bu noktaya dikkat çekiyor. Maloney, futbolun artık jeopolitik bir öneme sahip olduğunu söylüyor. Dev altyapı projeleri ve yenilikçi güneş enerjisine dayalı projelerle ülkenin kendini yeniden yarattığını kaydederken, terör örgütlerini desteklediği iddiasıyla komşularıyla bozulan bağlarının yeniden onarılmasına da bir kanal yarattığını kaydediyor. Kupa sayesinde ülkenin iş kanunlarını da dış yatırım için liberalleştirdiğini anlatan Maloney, “Katar böylece değerli bir ticaret ve güvenlik ortağı haline geldi” diyor.

Peki Katar, kupa için yaptığı statları ve yan tesisleri ne yapacak? Bunları kullanacak bir futbol oluşumuna sahip değil. Ülke bu tesislerin büyük kısmını da ticari merkezler olarak kullanmak için dönüştürecek. Planlamalar buna göre yapılmış durumda. Katar, futbol kadar, yapay zekânın geleceğine de çok büyük yatırımlar yapıyor, bunu da not düşelim. Sonuç itibarıyla futbol Katar için asla sadece futbol değildir. Futbol, Katar’ın yeni petrolü ve doğalgazıdır. Lionel Messi Dünya Kupası’nı, Katar da Dünya futbolunu kazandı!